Ảnh hưởng đối với Nga

Sự mở rộng về phía đông của NATO có ảnh hưởng bất lợi đối với Nga ít nhất ba phương diện bên dưới.

Đầu tiên, nó khiến hình thế địa chính trị Đông Âu phát sinh những biến đổi trọng đại, tạo thành mối uy hiếp rất lớn đối lợi ích an ninh của Nga. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Alexander Yakovenko nói rằng, sự mở rộng về phía đông của NATO sẽ đụng chạm đến lợi ích chính trị, quân sự và kinh tế của Nga, điều này ép buộc Nga phải đối đãi vấn đề này "một cách cực kì nghiêm túc". Ba nước Baltic gia nhập NATO khiến cho biên giới tây bắc của Nga hoàn toàn lộ rõ ra trước mặt NATO; ở phía nam, Romania, Bulgaria và Thổ Nhĩ Kì hình thành vòng bao vây quân sự và chính trị dọc bờ biển Đen nhắm thẳng vào Nga. Cái khiến Moscow bất an nhất chính là, bởi vì ba nước Baltic không phải là thành viên của Hiệp ước Lực lượng vũ trang thông thường châu Âu (CFE), cho nên NATO có thể tuỳ ý bố trí quân đội trên lãnh thổ những quốc gia này, khiến cho châu Âu đã xuất hiện "vùng xám".

Thứ hai, sự mở rộng về phía đông của NATO là bước chạy trọng yếu để Hoa Kì thực thi chiến lược kiểm soát lục địa Âu - Á, sẽ khiến cho quan hệ Mĩ - Nga và Mĩ - Âu ngày càng phức tạp hoá. Mấy năm nay, Hoa Kì tăng cường bành trướng và từ từ xâm nhập vào Khối cộng đồng Các nước Độc lập - khu vực lợi ích truyền thống của Nga, sự mở rộng về phía đông quy mô lớn của NATO càng khiến cho Nga cảm thấy áp lực trong việc tranh đoạt không gian chiến lược đến từ Hoa Kì, sự mở rộng của NATO đã trùm lên bóng tối mới cho quan hệ Mĩ - Nga. Đại sứ Hoa Kì tại NATO nói rằng, lần mở rộng về phía đông này là sự kiện trọng yếu nhất trong lịch sử 55 năm của NATO, nó sẽ giúp thay đổi bản đồ của châu Âu, đem trung tâm liên minh chuyển hướng phía đông. Mục đích của NATO mở rộng về phía đông được giải thích rõ ràng vô cùng.

Thứ ba, hình thế quân sự chính trị của Khối cộng đồng Các nước Độc lập biến hoá ngày càng khẩn cấp, lợi ích truyền thống của Nga tại khu vực này có nguy cơ bị suy yếu thêm một bước. Vòng mở rộng về phía đông mới này không chỉ tăng cường thực lực của NATO, cũng cung cấp điều kiện hết sức để cho Hoa Kì bành trướng sang Khối cộng đồng Các nước Độc lập. Hoa Kì sau khi thuận buồm xuôi gió tại Trung Á, mấy năm nay phần lớn lấy viện trợ làm mồi nhử lôi kéo các nước khác thuộc Khối cộng đồng Các nước Độc lập, nhằm đạt đến mục đích song trùng kiểm soát khu vực chiến lược này và ngăn cản Nga. Trước mắt, Khối cộng đồng Các nước Độc lập có khuynh hướng li tâm rõ ràng.

Ảnh hưởng quốc tế

Ảnh hưởng quốc tế về việc NATO mở rộng về phía đông là sâu xa và rộng khắp, vừa có tính hiện thật, cũng vừa có tính không xác định. Rất nhiều nhà chính trị, nhà lí luận quân sự trên thực tế đều đã qua phân tích và suy đoán về nó. Thí dụ như, có một quan điểm cho biết, sự mở rộng về phía đông của NATO là sự nối tiếp của chiến tranh Lạnh, chỉ làm gia tăng mãnh liệt cục thế cấp bách. Bởi vì sử mở rộng của NATO đã kích động một cách vô cớ mối lo lắng bận tâm của Nga về việc bị bao vây, nó không thể khoanh tay đứng nhìn đối với việc NATO mở rộng về phía đông, chỉ có thể chọn lấy biện pháp tương ứng, thí dụ như tăng cường liên hợp với Trung Quốc, điều chỉnh lại sức mạnh hạt nhân. Một quan điểm khác cho biết, NATO mở rộng về phía đông sẽ khiến cho Mĩ mất đi địa vị siêu cường quốc duy nhất, thế giới sẽ gia tăng phát triển theo chiều hướng đa cực hoá. Đối với các nước Liên minh châu Âu mà nói, dựa vào lợi ích an ninh mà có thể miễn cưỡng tiếp nhận ý đồ của Mĩ, nhưng về phương diện lợi ích kinh tế, sắp sửa xuất hiện mâu thuẫn càng lớn hơn, sự mở rộng về phía đông của NATO sẽ khiến cho Khối cộng đồng Các nước Độc lập tan rã, không thể đảo lộn được, Khối cộng đồng Các nước Độc lập sẽ xuất hiện "li hôn văn minh", thậm chí còn có quan điểm cho rằng sự mở rộng về phía đông của NATO sẽ khiến cho nước Đức ngày càng lớn mạnh, an phận thủ thường, v.v

Tuy nhiên nhìn thực tế, ảnh hưởng quốc tế của NATO mở rộng về phía đông có ít nhất ba phương diện dưới đây: thứ nhất, quá trình nhất thể hoá châu Âu sẽ tăng nhanh, việc xây dựng lực lượng châu Âu sẽ tăng cường, vai trò của Liên minh châu Âu trong các vấn đề quốc tế càng ngày càng lớn. Đồng thời, mâu thuẫn giữa Hoa Kì và Liên minh châu Âu càng ngày càng nhiều, khoảng cách giữa Hoa Kì và Liên minh châu Âu sẽ kéo dài, tính chất và chức năng của NATO cũng sẽ phát sinh thay đổi, ít nhất phải cải biến hình tượng và màu sắc truyền thống còn sót lại cho tới nay trong thời kì chiến tranh Lạnh, vận mệnh của châu Âu sẽ do bản thân người châu Âu làm chủ. Xu thế này đã dần dần trở thành hiện thực, thí dụ như tăng cường thực lực kinh tế châu Âu, phát hành và ra mắt đồng Euro, xử lí về cục thế Trung Đông của các nước chủ chốt Liên minh châu Âu... Thứ hai, Nga sẽ nhào nặn lại bản thân mình, thay đổi chính sách đối nội và đối ngoại, tìm kiếm lối ra cho an ninh quốc gia và phát triển kinh tế. Nga trong thế bị động liên tục tìm kiếm thế chủ động đối với việc NATO mở rộng về phía đông, thường xuyên thay đổi các nhà lãnh đạo trong nước, điều chỉnh chính sách đối ngoại, tranh thủ sự ủng hộ bên ngoài. Về phương diện quân sự, điều chỉnh lại sự sắp đặt, tổ chức xây dựng quân đội mới, coi trọng trở lại vai trò sức mạnh hạt nhân, buông thả bước tiến giải trừ vũ khí hạt nhân, để lấy được con bài mà ra giá trả giá. Về phương diện kinh tế, lợi dụng quan hệ nương tựa kinh tế truyền thống, thực hành chính sách mở cửa, thu hút đầu tư nước ngoài, để lấy được sự trỗi dậy trở lại về kinh tế. Về phương diện chính trị, tán thành thiết lập đường lối thế giới đa cực, và lại nỗ lực đề cao ảnh hưởng và địa vị của nước này trên thực tế. Tổng thống Nga Boris Yeltsin lúc thăm viếng Ý vào tháng 2 năm 1998 từng nói rằng : "Lịch sử chứng minh rằng, mưu đồ thiết lập bá quyền thế giới bất kể lúc nào sẽ không dài lâu, xu thế thiết lập thế giới đa cực ngày nay đã hình thành". Thứ ba, vào một thời kì nhất định, sự can dự của Hoa Kì trong các vấn đề quốc tế sẽ càng ngày càng hiện rõ. Kể từ sau chiến tranh Lạnh, Hoa Kì đã mất đi đối thủ ngày xưa, trở thành siêu cường quốc duy nhất trên thế giới, sự mở rộng về phía đông của NATO sẽ khiến cho phạm vi thế lực của nó bành trướng rất lớn, dẫn đến tư duy bá quyền đế quốc của nó tăng lên từng ngày.

Nói tóm lại, sự mở rộng về phía đông của NATO là một sự kiện lớn ảnh hưởng cục thế quốc tế, hơn nữa còn đang trong quá trình tiến hành, có rất nhiều yếu tố bất định, do đó, chúng ta nên chú ý kĩ càng sự phát triển cục thế trên thực tế, tuỳ theo sự thay đổi của tình hình mà thay đổi, xác định sách lược tương ứng của chúng ta.